Τα βασικα βιβλία στο αναλόγιο

Μηναίο ή και Μηνολόγιο: συνηθέστερα όμως στον πληθυντικό, ονομάζονται δώδεκα λειτουργικά βιβλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ένα για κάθε μήνα, βασισμένα στο βυζαντινό λειτουργικό τυπικό. Στα Μηναία περιέχονται οι ακολουθίες (Εσπερινός και Όρθρος με τα Τροπάρια και τους Κανόνες τους) των γιορτών του ακίνητου εορτολογικού κύκλου και της ζωής των αγίων του εκκλησιαστικού έτους, που καλύπτουν το διάστημα από την 1η Σεπτεμβρίου έως την 31η Αυγούστου. Στα Μηναία, μόνον οι ακολουθίες των μεγάλων δεσποτικών και θεομητορικών εορτών και κάποιων μεγάλων Αγίων είναι πλήρεις, ενώ στις υπόλοιπες ημέρες, οι ακολουθίες του Μηναίου συμπληρώνουν εκείνες της Οκτωήχου ή του κινητού εορτολογικού κύκλου του Τριωδίου ή του Πεντηκοσταρίου ή και παραλείπονται ολοσχερώς, όπως το Πάσχα και στις μεγάλες κινητές εορτές, οπότε διαβάζεται μόνο το Συναξάρι της ημέρας.

Η ιστορική εξέλιξη των Μηναίων δεν είναι με ακρίβεια γνωστή. Αρχικά, φαίνεται ότι υπήρξαν μικρές συλλογές οι οποίες περιλάμβαναν μόνο τα απολυτίκια των αγίων της ημέρας, και βαθμιαία προστέθηκαν σε αυτά νέοι ύμνοι, σχετικοί με τα κατά τόπους εορτολόγια των Εκκλησιών. Η τελική διαμόρφωση συντελέστηκε στην Κωνσταντινούπολη απ' όπου έλκουν την καταγωγή τους οι περισσότεροι των ύμνων του Μηναίου.

Ως πρώτη τυπογραφική έκδοση των Μηναίων, έχει επισημανθεί εκείνη που έγινε στη Βενετία ανάμεσα στα έτη 1526-1533, ενώ τον Μάρτιο του 1548 ξεκίνησε μια δεύτερη έκδοση η οποία ολοκληρώθηκε το 1596. Έκτοτε ακολούθησαν πολλές εκδόσεις από διαπρεπείς εκδότες στη Βενετία, την Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα, τη Ρώμη κ.α., στις οποίες γίνονταν πάντοτε προσθήκες καθώς και διορθώσεις σφαλμάτων προηγούμενων εκδόσεων.

Τα Μηναία έχουν μεταφρασθεί για λειτουργικούς λόγους στις γλώσσες των διαφόρων ορθοδόξων λαών (όπως σλαβωνική, αραβική, συριακή κ.ά.) ενώ στα νεώτερα χρόνια μέρος αυτών μεταφράσθηκε και στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά και άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες.

Το Εγκόλπιο: περιλαμβάνει την έναρξη των ιερών ακολουθιών του νυχθημέρου, την ακολουθία του Εσπερινού με τα προκείμενα, απολυτίκια και θεοτοκία, την ακολουθία του Όρθρου, τη θεία Λειτουργία, τις καταβασίες του όλου ενιαυτού, τα Αντίφωνα και Εισοδικά των δεσποτικών και θεομητορικών εορτών και, τέλος, κοντάκια, ειρμοί, αλληλουϊάρια, Κοινωνικά, ευχές της θείας Μεταλήψεως, Απολυτίκια αγίων και το ιερό Μνημόσυνο.

Παρακλητική: ή μεγάλη Οκτώηχος είναι το βιβλίο που περιέχει τους ύμνους για τους Εσπερινούς, τους Όρθρους και τη Λειτουργία (των Τυπικών και των Μακαρισμών) κάθε ημέρας της εβδομάδας, στους οκτώ ήχους της εκκλησιαστικής μουσικής: Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄, πλάγιο Α΄, πλάγιο Β΄, βαρύ, πλάγιο Δ΄. Κάθε ήχος καλύπτει μια εβδομάδα ολόκληρη· έτσι η Παρακλητική καλύπτει οκτώ εβδομάδες, μετά τις οποίες επαναλαμβάνεται από την αρχή. Σε παράρτημα περιέχει τα 11 εωθινά αναστάσιμα εξαποστειλάρια με τα θεοτοκία τους, έργα τού Κωνσταντίνου Ζ΄ τού Πορφυρογγένητου και τα 11 εωθινά ιδιόμελα, έργα τού Λέοντα ΣΤ΄ τού Σοφού (πατέρα τού προηγουμένου).

Η Παρακλητική χρησιμοποιείται παράλληλα με τα 12 Μηναία, που περιέχουν τις ακίνητες εορτές τού έτους. Εκτός της Παρακλητικής, υπάρχει επίσης η απλή Οκτώηχος, που περιέχει μόνο τους ύμνους των Κυριακών κατά τους οκτώ Ήχους της Εκκλησιαστικής μουσικής.

Ωρολόγιον:Περιέχον άπασαν την ανήκουσαν αυτώ Ακολουθίαν κατά την τάξιν της Ανατολικής Εκκλησίας και των υποκειμένων αυτή ευαγών Μοναστηρίων μετά τινων απαραιτήτων προσθηκών.

Εξ όλων των λειτουργικών βιβλίων το Ωρολόγιο, έχει πάντοτε μία ιδιαίτερη επικαιρότητα για τα διαλαμβανόμενα κείμενα που υπάρχουν σε αυτό, του Εσπερινού και του Όρθρου, και για την πληθώρα των Απολυτικίων και Κοντακίων, με τα οποία διανθίζονται όλες οι κινητές και ακίνητες εορτές ολόκληρου του ενιαυτού. Γι’ αυτό αποτελεί πολύτιμον βοήθημα για όλους τους ευσεβείς Χριστιανούς.