25η Μαρτίου 1821: Η Επανάσταση του Γένους και ο Ρόλος της Εκκλησίας

Η 25η Μαρτίου είναι μία ημερομηνία με διπλό συμβολισμό για τον Ελληνισμό. Αφενός, γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, τη χαρμόσυνη είδηση της ενσάρκωσης του Θεού, και αφετέρου, την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, που οδήγησε στην αποτίναξη της τουρκικής κυριαρχίας. Η ημέρα αυτή σηματοδοτεί την ένωση της εθνικής και θρησκευτικής ταυτότητας των Ελλήνων, καθώς η Ορθόδοξη Εκκλησία διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην προετοιμασία, την υποστήριξη και την επιτυχία του Αγώνα.

Η Εκκλησία ως Φύλακας της Εθνικής Ταυτότητας

Κατά τα 400 χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας, η Ορθόδοξη Εκκλησία αποτέλεσε τον θεματοφύλακα της ελληνικής γλώσσας, της πίστης και της εθνικής συνείδησης. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και οι κατά τόπους ιερείς κράτησαν ζωντανή την ελπίδα της απελευθέρωσης, ενώ τα μοναστήρια έγιναν κέντρα εκπαίδευσης και πνευματικής αντίστασης.

Τα «Κρυφά Σχολειά» μπορεί να μην ήταν θεσμοθετημένα, όμως πολλές πηγές αναφέρουν ότι οι ιερείς και οι μοναχοί μάθαιναν στα παιδιά τα ελληνικά γράμματα, τη χριστιανική πίστη και την ιστορία του Γένους. Όπως αναφέρει ο Στρατηγός Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματά του:

«Η θρησκεία μας έσωσε, και αυτή θα μας σώσει. Οι δε ιερείς και οι καλόγεροι έκαναν πολλά εις τον Αγώνα.»

Η Συμβολή των Κληρικών στην Επανάσταση

Πολλοί κληρικοί πρωτοστάτησαν στην Επανάσταση, είτε ως αγωνιστές είτε ως καθοδηγητές.

Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και η έναρξη της Επανάστασης

Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός θεωρείται ένας από τους πρωτεργάτες του Αγώνα. Σύμφωνα με την παράδοση, ύψωσε το λάβαρο της Επανάστασης στη Μονή της Αγίας Λαύρας στις 25 Μαρτίου 1821, κηρύσσοντας την έναρξη του Αγώνα με το σύνθημα «Ελευθερία ή Θάνατος». Αν και ορισμένοι ιστορικοί αμφισβητούν το ακριβές γεγονός, είναι βέβαιο ότι ο Γερμανός έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη συγκέντρωση των επαναστατών και την οργάνωση του Αγώνα.

Ο Παπαφλέσσας, ο Ιερομάρτυρας της Ελευθερίας

Ο Παπαφλέσσας (Γρηγόριος Δικαίος) ήταν μοναχός και μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Ήταν ένθερμος υποστηρικτής της Επανάστασης και έδωσε τη ζωή του στη μάχη στο Μανιάκι το 1825, πολεμώντας τον Ιμπραήμ. Τα τελευταία του λόγια προς τους στρατιώτες του δείχνουν το θάρρος και την αυτοθυσία του:

«Ελάτε, παιδιά μου, να πεθάνουμε για την πατρίδα και την πίστη μας!»

Οι Μοναχοί και τα Μοναστήρια ως Ορμητήρια του Αγώνα

Τα μοναστήρια υπήρξαν κέντρα αντίστασης και καταφύγια των αγωνιστών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι:

Η Μονή Αγίας Λαύρας, όπου υψώθηκε το λάβαρο της Επανάστασης.

Η Μονή Σαγματά στη Βοιωτία, όπου οργανώθηκε η αντίσταση κατά των Τούρκων.

Η Μονή Αρκαδίου στην Κρήτη, που αργότερα έγινε σύμβολο ηρωισμού και αυτοθυσίας.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, στα απομνημονεύματά του, αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Όταν αποφασίσαμε να κάνουμε την Επανάσταση, δεν συλλογιστήκαμε ούτε πόσοι είμαστε, ούτε πώς δεν έχουμε άρματα… αλλά, ως μία βροχή, έπεσε εις όλους μας η επιθυμία της Ελευθερίας… και όλοι, κλήρος και λαός, σηκώσαμε τα όπλα.»

Η Στήριξη της Εκκλησίας Μετά την Απελευθέρωση

Μετά την Επανάσταση, η Εκκλησία συνέχισε να παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της εθνικής συνοχής. Παρότι το νεοσύστατο ελληνικό κράτος πέρασε από περιόδους έντασης με το Πατριαρχείο, οι κληρικοί παρέμειναν στυλοβάτες της ελληνικής κοινωνίας, συμβάλλοντας στην εκπαίδευση, την κοινωνική αλληλεγγύη και τη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας.

Η 25η Μαρτίου είναι μια ημέρα που υπενθυμίζει τη στενή σχέση της Ορθοδοξίας με τον Ελληνισμό. Η Εκκλησία όχι μόνο διατήρησε ζωντανή την εθνική συνείδηση των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, αλλά και έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην Επανάσταση, παρέχοντας πνευματική και υλική βοήθεια στους αγωνιστές.

Σήμερα, η ημέρα αυτή δεν είναι μόνο μια ιστορική μνήμη, αλλά μια διαχρονική υπενθύμιση ότι η ελευθερία κερδίζεται με αγώνα και θυσίες. Το μήνυμα των Αγωνιστών του 1821 παραμένει ζωντανό και μας καλεί να διαφυλάξουμε τις αξίες της πίστης, της πατρίδας και της ελευθερίας.

«Ελευθερία ή Θάνατος» – το σύνθημα των Αγωνιστών, παραμένει οδηγός για τις επόμενες γενιές.