Δοξαστικό της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου: Ένα Μάθημα Ταπείνωσης και Μετάνοιας

Η Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου σηματοδοτεί την έναρξη του Τριωδίου, της λειτουργικής περιόδου που οδηγεί σταδιακά στη Μεγάλη Σαρακοστή. Είναι μια ημέρα που η Εκκλησία μας καλεί να αναλογιστούμε τη στάση μας απέναντι στον Θεό και να επιλέξουμε τη γνήσια μετάνοια αντί της υπερηφάνειας.

Ένα από τα πιο σημαντικά υμνολογικά κείμενα της ημέρας είναι το δοξαστικό των αίνων, που συνοψίζει με θεολογική σαφήνεια το μήνυμα της παραβολής του Τελώνου και του Φαρισαίου:

Το Δοξαστικό των Αίνων

«Ταῖς ἐξ ἔργων καυχήσεσι, Φαρισαῖον δικαιοῦντα ἑαυτόν κατέκρινας, Κύριε,

καὶ Τελώνην μετριοπαθήσαντα, καὶ στεναγμοῖς ἱλασμόν αἰτούμενον, ἐδικαίωσας·

οὐ γάρ προσίεσαι τοὺς μεγαλόφρονας λογισμούς,

καὶ τὰς συντετριμμένας καρδίας οὐκ ἐξουθενεῖς·

διὸ καὶ ἡμεῖς σοί προσπίπτομεν, ἐν ταπεινώσει τῷ παθόντι δι’ ἡμᾶς·

παράσχου τὴν ἄφεσιν καὶ τὸ μέγα ἔλεος.»

Ανάλυση και Ερμηνεία του Ύμνου

Ο ύμνος αυτός αποτυπώνει τη σύγκριση ανάμεσα σε δύο αντίθετες στάσεις απέναντι στον Θεό:

Ο Φαρισαίος παρουσιάζεται ως κάποιος που στηρίζεται στις «καυχήσεις των έργων του», δηλαδή στην εξωτερική του ευσέβεια, χωρίς όμως να έχει ταπείνωση. Αντί να αναζητήσει το έλεος του Θεού, δικαιώνει τον εαυτό του, πιστεύοντας πως είναι ανώτερος από τον Τελώνη.

Ο Τελώνης, αντίθετα, δεν προβάλλει τα έργα του, αλλά με συντριβή και ταπείνωση προσεύχεται ζητώντας το έλεος του Θεού. Δεν στηρίζεται στη δική του «δικαιοσύνη», αλλά στην αγάπη και τη συγχώρηση του Θεού.

Ο ύμνος καταλήγει με ένα πολύ ισχυρό θεολογικό μήνυμα:

Ο Θεός δεν δέχεται τους υπερήφανους λογισμούς, δηλαδή τη μεγάλη ιδέα που μπορεί να έχουμε για τον εαυτό μας.

Αντίθετα, δεν απορρίπτει τις συντετριμμένες καρδιές, αλλά τις αποδέχεται και τις θεραπεύει.

Επομένως, η ταπείνωση και η μετάνοια είναι τα κλειδιά για τη δικαίωση και τη σωτηρία.

Αυτό το δοξαστικό είναι μια υπενθύμιση για όλους μας ότι η εξωτερική θρησκευτικότητα δεν αρκεί αν δεν συνοδεύεται από εσωτερική ταπείνωση. Μας καλεί να σταθούμε ενώπιον του Θεού με συντριβή, αναγνωρίζοντας τις αδυναμίες μας, και να ζητήσουμε «τὴν ἄφεσιν καὶ τὸ μέγα ἔλεος».

Στην αρχή του Τριωδίου, η Εκκλησία μας διδάσκει ότι η προετοιμασία για τη Σαρακοστή δεν ξεκινά με αυστηρούς ασκητικούς αγώνες, αλλά με την αλλαγή της καρδιάς μας, την αποφυγή της υπερηφάνειας και την αποδοχή της ταπεινής προσευχής.

Ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα του Τελώνη και ας στραφούμε στον Θεό με ειλικρινή μετάνοια, ώστε να λάβουμε το έλεος και τη σωτηρία Του.

ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ ΔΟΞΑΣΤΙΚΌ