Ο ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ ΚΑΙ Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Το σημείωμα του Μίκη Θεοδωράκη για το έργο θεία Λειτουργία αποτελεί το μανιφέστο του, θα λέγαμε, για την εκκλησιαστική μουσική. Γράφει: 

“Μέσα στο μουσικό σύμπαν του νεοέλληνα, σίγουρα η εκκλησιαστική μουσική κατέχει την πρώτη θέση κι ας μην το συνειδητοποιεί καλά καλά κι ο ίδιος. Δεν έχει γι’ αυτό παρά ν’ αθροίσει τις ώρες που πέρασε μέσα στην εκκλησία για τον α ή β λόγο. Κι αν είναι κι αν δεν είναι αυτό που λέμε «θρήσκος». Βαφτίσια, γόμοι, κηδείες. Μεγάλη Εβδομάδα, κυριακάτικα πρωινά, γιορτές και δοξολογίες. Έτσι, το υφάδι της μουσικής του μνήμης είναι φτιαγμένο σ’ έναν μεγάλο βαθμό από τους ήχους της εκκλησίας: ύμνους, ψαλμούς, ευχολόγια. Άλλοτε βυζαντινούς, άλλοτε μεταβυζαντινούς -αυτό που λέμε σύγχρονη εκκλησιαστική μουσική.

Ο νεοέλληνας συνθέτης, θέλει δεν θέλει, δέχεται κι αυτός τις μουσικές αυτές επιδράσεις. Ο λαϊκός, αυθόρμητα, τις έχει κιόλας περάσει στα τραγούδια του. Ο λόγιος, όπως είπαμε, αυτός που περνά από τα ωδεία, διδάσκεται να ξεχάσει τις εθνικές μουσικές του μνήμες, και ιδιαίτερα τη βυζαντινή μουσική παράδοση! Αν είναι δυνατόν να υπάρχουν ωδεία όπου αγνοείται 100% τόσο η βυζαντινή όσο και η δημοτική μουσική μας παράδοση!

Προσωπικά είχα την τύχη να ζυμωθώ από μικρός με τη μουσική της εκκλησίας. Μαθητής του δημοτικού, στο Αργοστόλι, συμμετείχα στην εκκλησιαστική χορωδία που σχημάτιζε κάθε χρόνο ο μητροπολίτης για τα τροπάρια [εννοεί τα περίφημα Εγκώμια] της Μεγάλης Παρασκευής. Τώρα που τα έβαλα ατόφια μέσα στην Τρίτη Συμφωνία, μπορώ να πω ότι νιώθω σαν να εκπλήρωσα το πιο βαρύ μου χρέος απέναντι σε εκείνο που θεωρώ νερομάνα της μουσικής μας -και όχι μόνο μουσικής- μνήμης: τη βυζαντινή παράδοση».

Αυτό το παιδικό βίωμα των “Εγκωμίων” το ενσωματώνει ο Μίκης στο 3ο μέρος της 3ης Συμφωνίας, η οποία, ως γνωστόν, περιλαμβάνει κείμενα του Διονυσίου Σολωμού και στίχους από την «Πόλι» του Καβάφη. Διαλέγεται το παραδοσιακό μέλος του «Αι γενεαί αι πάσαι..», με την Θεοδωρακική μελωδία της «Πόλης», στην ίδια τονικότητα, ενώ δεσπόζουν και το «Η ζωή εν τάφω…» και το «Άξιον εστί…». Κι όλοι αυτοί οι βυζαντινοί ύμνοι για τον Πέτρο της ΕΠΟΝ! Τον Δημήτρη Δεσποτίδη, τον συναγωνιστή του Μίκη, ο οποίος έκλαιγε σαν άκουσε μουσική του συντρόφου του για πρώτη φορά στη Νέα Σμύρνη το 1943. «Η επανάσταση για τον Πέτρο», λέει ο Θεοδωράκης, «ήταν ένα πανηγύρι δημιουργίας, επικοινωνίας, αγάπης. Ένας πελώριος χορός του ωραίου και του αληθινού, πάνω στη βαρβαρότητα, στη βία και στην ασχήμια».

ΑΚΟΥΣΤΕ ΕΔΩ

Πηγή:mikisguide.gr