οι ηδυμελίφθογγοι τέττιγοι της Εκκλησίας

Ο Αθανάσιος Καραμάνης (1911-2012) ήταν Έλληνας ιεροψάλτης. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ψάλτες του 20ού αιώνα και Άρχων Πρωτοψάλτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου.Γεννήθηκε στις 10 Ιανουαρίου του 1911 στην Κρηνίδα (Βιτάστα) Αμφίπολης Σερρών . 

Μαθήτευσε στον Πρωτοψάλτη Αθανάσιο Μπουρλέτσικα και στον μουσικοδιδάσκαλο Χρήστο Παρασχίδη. Ο Κωνσταντινουπολίτης Χαράλαμπος Ανεστιάδης, Πρωτοψάλτης του Ι. Μητροπολιτικού Ναού Δράμας τον μύησε στην Πολίτικη Ψαλτική Τέχνη και Παράδοση. Στη συνέχεια έκανε αριστερός ψάλτης του Κωνσταντίνου Πρίγγου, από τον οποίο έμαθε πολλά.

Το 1955 ξεκίνησε το συγγραφικό του έργο, το οποίο περάτωσε σε διάστημα λίγων ετών, με την κυκλοφορία 7 τόμων υπό τον γενικό τίτλο «ΝΕΑ ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ» και «ΝΕΑ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΥΨΕΛΗ», οι οποίοι περιλαμβάνουν όλη την ασματική υμνογραφία της Εκκλησίας μας με πρωτότυπες και μοναδικές για τα τότε δεδομένα μουσικές αναλύσεις.

Ο ίδιος έλεγε, μεταξύ άλλων, για το έργο του: «Αὐτὴ τὴν ζώσα παράδοση θέλησα νὰ καταγράψω γιατὶ εἶναι σαφῶς διαφορετικὴ ἀπὸ τὴν γραπτή. Δὲν ἦταν ὅμως εὔκολο. Ἤθελε πάνω ἀπ’ ὅλα τόλμη. Ἀπόδειξη εἶναι ὅτι ἄλλοι δὲν τὸ τολμήσανε».

Ο Κωνσταντίνος Πρίγγος (1892 - 1964) ήταν Έλληνας ψάλτης, ο οποίος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη.Από 4 χρονών ασχολήθηκε με την βυζαντινή μουσική με δάσκαλο τον τότε πρωτοψάλτη του Οικουμενικού Πατριαρχείου Ιάκωβο Ναυπλιώτη (ο οποίος στους περισσότερους δίσκους έψαλλε μαζί με τον Πρίγγο). Υπηρέτησε ως πρωτοψάλτης από το 1939 έως το 1959.Όσο αναλάμβανε την πρωτοψαλτία ο Πρίγγος είχε μαθητές τους: Χαρίλαο Ταλιαδώρο, τον Αθανάσιο Παναγιωτίδη, τον Χρύσανθο Θεοδοσόπουλο και τον Αθανάσιο Καραμάνη.

Ἄριστος μελοποιός, μὲ ἀρκετὰ πλούσια συνθετικὴ δράση, ὄχι ὅμως καὶ ἐκδοτική. Τὸ μοναδικὸ του ἐπίσημο σύγγραμμα, τὸ ὁποῖο χαρακτηρίζει ἡ ἁπλότητα τῆς γραφῆς καὶ διὰ τὸ ὁποῖον ὁ ἴδιος εἰς πρόλογόν του μᾶς λέγει ὅτι· «Μᾶς παραδίδει διὰ γραφῆς ὅ,τι διὰ ζώσης παρέλαβε ἀπὸ τὸν διδάσκαλόν του Ἰάκωβο Ναυπλιώτη», εἶναι τὰ ὑπὸ τὸν τίτλο «Ἡ Πατριαρχικὴ Φόρμιγξ», Μεγάλη Ἑβδομάς, Δοξαστάριον καὶ Ἀναστασιματάριον (Τὰ δύο τελευταία συμπληρωθέντα ὑπὸ μαθητῶν του καθ᾽ ὑπαγόρευσιν τοῦ ἰδίου).

Ὅσον ἀφορᾶ τὴν συνθετική του δράση, ἐκτὸς τῶν ἀνωτέρω, ἔχει μελοποιήσει πλῆθος ἀργῶν καὶ ἀργοσυντόμων Χερουβικῶν εἰς ὅλους τοὺς ἤχους, Λειτουργικὰ εἰς ἦχον β´ (Χουζζάμ), πλ. α´, πλ. β´, βαρύν, πλ. δ´ καὶ πλ. α´ (Χιτζαζκιὰρ Κιουρντί), «Δύναμις» εἰς ἦχον α´ (Σαμπαχί), «Δύναμις - Ὅσοι εἰς Χριστόν». Δύο ἐμμελεστάτους πολυχρονισμοὺς εἰς ἦχον πλ. α´ καὶ πλ. δ´ καὶ ἄλλα.

Ὅλα τὰ γνήσια ἔργα του φέρουν τὴν σφραγῖδα ἐνδελεχοῦς ἐργασίας, ἐκλεκτικότητος καὶ ἀνωτέρας ἐμπνεύσεως. Πολλοὶ σύγχρονοι μελοποιοὶ ἔχουν ἐκδόσει ἢ καὶ ἔχουν συμπεριλάβει σποράδην, εἰς διαφόρους ἐκδόσεις τῶν, μεταξὺ ἄλλων πολλὰ ἀπὸ τὰ ἀνωτέρω, μὲ γραφὴν ὅμως τελείως διάφορον τῆς τοῦ ἰδίου.

Ο Σπύρος Περιστέρης (1913-1998) γεννήθηκε στη Ροδοδάφνη, ένα μικρό γραφικό χωριό της Αιγιάλειας , τον Μάϊο του 1913.Από μικρό παιδί γαλουχήθηκε με τα θεία νάματα της Χριστιανοσύνης και μυήθηκε στην μουσική τέχνη, Βυζαντινή και Δημοτική, από τον πατέρα του Δημήτριο, ιατροφιλόσοφο, μουσικολαογράφο και εβριθή μουσικό, ιδιαίτερα βαθύ γνώστη της μουσικής και της ψαλτικής τέχνης.Δάσκαλοί του στη Βυζαντινή μουσική υπήρξαν, εκτός από τον πατέρα του, ο Θεόδωρος Βλάχος πρωτοψάλτης Μητροπόλεως Αιγίου και στη συνέχεια ο περίφημος διαπρεπής μουσικολόγος και εμβριθέστατος μουσικός Κων/νος Ψάχος, ο οποίος υπήρξε και πολύ αγαπητός φίλος του πατέρα του.

Στο διάστημα 1930-1934 φοίτησε στη Σχολή Βυζ. Μουσικής του Ωδείου Αθηνών με Καθηγητή τον Νικόλαο Παππά, απ’όπου έλαβε Πτυχίο Βυζαντινής Εκκλησ. Μουσικής με άριστα παμψηφεί». Δίδαξε για τρία χρόνια, Μουσική Παιδαγωγία στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία καθώς και στο διδασκαλείο μετεκπαίδευσης των διδασκάλων. Σπούδασε θεωρητικά και αρμονία κοντά στον Φιλοκτήτη Οικονομίδη, καθώς και επί τέσσερα χρόνια φωνητική, πιάνο και βιολί στο Ωδείο Αθηνών, ως υπότροφος.

Ως Καθηγητής υπηρέτησε σε διάφορα Γυμνάσια από το 1936 έως το 1951.

Είχε ιδιαίτερη επίδοση στο δημοτικό τραγούδι και υπήρξε από τους πρώτους ερμηνευτές στα προγράμματα δημοτικών τραγουδιών , με συνοδεία λαϊκών οργάνων, που μεταδίδονταν από την αρχή της ίδρυσης του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών κατά την περίοδο 1930-1935.Υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς Μουσικολόγους, τους πιο αξιόλογους και ονομαστούς Λαογράφους και τους διαπρεπέστερους Μουσικοδιδασκάλους και Ερμηνευτές της Ψαλτικής τέχνης. Το δημιουργικό του έργο, ογκώδες σε ποσότητα και ποιότητα αναφέρεται στην τριπλή του ιδιότητα: Λαογράφος - Καθηγητής Μουσικής - Πρωτοψάλτης.Διετέλεσε Πρωτοψάλτης στους ιερούς Ναούς Αγίου Ανδρέου Αιγίου, Αγίου Νικολάου Γηροκομείου Αθηνών, Αγίου Δημητρίου Πλάκας, Αγίου Γερασίμου Πολυκλινικής Αθηνών και Αγίας Βαρβάρας Ψυχικού. Από το 1951 ανέλαβε Πρωτοψάλτης στον ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών όπου, με τους άξιους συνεργάτες του στον θαυμάσιο Βυζαντινό χορό τον οποίο ο ίδιος δημιούργησε, επί μισό αιώνα, κάθε Κυριακή και γιορτή, « πλημμύριζαν με τους πολύχυμους ήχους της Βυζαντινής μελωδίας τους αιθέρες, μετατρέποντας τη θεία λατρεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας σε μια δυνατή πνευματική παρουσία σ’όλο τον Ελλαδικό χώρο και πέρα απ’αυτόν».

H φήμη του είχε φθάσει στα πέρατα του κόσμου. Το 1995 , με πρωτοβουλία ομογενών παλαιών μαθητών του στην Αστόρια της Ν.Υ. ίδρυσαν τον « Μουσικολογικόν, Φιλολογικόν, Φιλοσοφικόν Σύνδεσμον» υπό την επωνυμία: «ΣΠΥΡΟΣ Δ. ΠΕΡΙΣΤΕΡΗΣ - Επιστημονικόν ίδρυμα», «εις ένδειξιν πνευματικής οφειλής», όπως γράφει η πράξη σύστασης του ιδρύματος, «προς τον ρέκτην υμνωδόν, τον ιεροπρεπώς διαπρέποντα και γλυκέως, ως νέος Ιωάννης ο Γλυκύς, -΄΄εν μέσω εκκλησίας΄΄- μελωδούντα, τον προσφάτως βραβευθέντα….ως ΄΄άξιον εργάτην΄΄, ως καταυγάζοντα και καταφαιδρύνοντα, επί 50ετίαν ολόκληρον, δια του ΄΄παγχρύσου΄΄ μελωδικού του στόματος, ως σελασφόρος υμνωδός,…την Ορθόδοξον οικουμενικότητα, ως αφιερώσαντα μίαν ζωήν ολόκληρον-΄΄άδοντα και ψάλλοντα εν καθαρά καρδία΄΄, εις την σωστήν και πιστήν μεταλαμπάδευσιν των γνησίων μουσικών ΄΄γραμμών΄΄ των μελιρρύτων ύμνων της πατρώας ημών Βυζαντινής Υμνολογίας…..».

Η εκδοτική του δραστηριότητα στη βυζαντινή μουσική εντοπίζεται σε μία σειρά δίσκων με διάφορα εκκλησιαστικά μέλη, μονωδιακά και χορωδιακά, που έχει εκδώσει από το 1951 και μετά, με συνεργασία της εταιρίας «ΦΙΛΙΠΣ» και της αδελφότητας «ΖΩΗ».

ΣΠΥΡΙΔΩΝ Α. ΜΑΪΔΑΝΟΓΛΟΥ(1929-1975):Εγεννήθη το 1929 εις το Κεφαλοχώριον Σερρών. Η καλλιφωνία και το ταλέντο του παιδιόθεν εξεδηλώθησαν, όπερ γενόμενον αντιληπτόν υπό των ιερέων, τον παρεκίνησαν ούτοι να σπουδάση την Βυζαντινήν μουσικήν.

Οι σπουδές του διήρκεσαν δέκα περίπου έτη από του έτους 1947 έως τον Μάρτιον του 1957, μετά τινων ενδιαμέσων διαλειμμάτων.

Ακολούθως δια πρώτην φοράν προσελήφθη ως Πρωτοψάλτης τον Ιούνιον του 1957 εις τον Ιερόν Ναόν Κοιμήσεως της Θεοτόκου του χωριού Άμπελοι Σερρών.

Εν συνεχεία διηκόνησε εις τους Ιερούς Μητροπολιτικούς Ναούς Σιδηροκάστρου, Σερρών, Σιατίστης, Κοζάνης, Γιαννιτσών, Νιγρίτης και εις τους Ιερούς Ναούς Αγ. Αθανασίου Θεσσαλονίκης, Παντανάσσης Πατρών, εις τον Ιερόν Μητροπολιτικόν Ναόν Αγίου Μηνά Ηρακλείου Κρήτης και τέλος εις τον Ιερόν Ναόν Ευαγγελιστρίας Τήνου έως την ημέραν της κοιμήσεως του, την 25ην Σεπτεμβρίου 1975.

Εκοιμήθη εν Αθήναις μαχώμενος μετά της νόσου του αιώνος μας, υπομένων γενναίως την δοκιμασίαν.

Υπήρξεν ένας εκ των αρίστων εκτελεστών της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής μουσικής, λέγων πάντοτε ότι «δια να γίνη κάποιος καλός Ιεροψάλτης πρέπει να μελετά και να ζη αυτά τα οποία λέγει όταν ψάλη».

Χαρίλαος Ταλιαδώρος (1926-:Γεννήθηκε (1926) στη Θεσσαλονίκη.Μαθητής του πρωτοψάλτη Χριστόφορου Κουτσουράδη και απόφοιτος της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής του Εθνικού Ωδείου Αθηνών. Καθοριστική, για την ψαλτική του εξέλιξη, υπήρξε η συνάντησή του στη Θεσσαλονίκη (1945) με τον Άρχοντα πρωτοψάλτη της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Κωνσταντίνο Πρίγγο. Ψάλτης, από νεαρή ηλικία, σε γνωστούς ναούς της Θεσσαλονίκης: Αγ. Θεράποντα Κάτω Τούμπας (1942-1944), Αγ. Φανουρίου και Τιμίου Προδρόμου (1944-1952) και, περίπου εξήντα χρόνια, πρωτοψάλτης στον Καθεδρικό Ναό της του Θεού Σοφίας.

Έχει διδάξει τη Βυζαντινή Μουσική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (1964-1967), στο Μακεδονικό Ωδείο και στη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης. Από τους πιο γνωστούς, και πιο δραστικούς, σύγχρονους ψάλτες του Ελλαδικού χώρου (με πλουσιότατη ψαλτική δράση στο Εσωτερικό και Εξωτερικό).

Ιδιαίτερα χαρακτηριστική παρουσιάζεται η σύγχρονη συνθετική - εκδοτική του δραστηριότητα. Τα σπουδαιότερα από τα έργα του που έχουν εκδοθεί είναι: το "Πρότυπον Αναστασιματάριον" (Θεσ/κη 1976, 2η έκδοση "βελτιωμένη", Θεσ/κη 2001) η "Επίτομος Λειτουργία" (Θεσ/κη 1972, 5η έκδοση 2003 "βελτιωμένη μετά προσθήκης νέων μαθημάτων", Θεσ/κη 2003) το "Νέο Ειρμολόγιο Καταβασιών του όλου Ενιαυτού Αργό και Σύντομο" (Θεσ/κη 1994) το "Τριώδιον περιέχον Δοξαστικά και Ιδιόμελα της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής" (Θεσ/κη 2000) "Η Αγία και Μεγάλη Εβδομάς" (Θεσ/κη 1998) "O Ακάθιστος Ύμνος" (Θεσ/κη, 3η έκδοση "βελτιωμένη", Θεσ/κη 2004). Πλουσιότατη παρουσιάζεται επίσης και η δισκο-κασετογραφική του δραστηριότητα, με Δίσκους (LP) (Μ. Εβδομάδας, Θ. Λειτουργίας, Μέλη Αναστάσιμα), Κασέτες (Δωδεκαημέρου, Πάσχα, Τριωδίου, Πεντηκοσταρίου, Ύμνοι Θεοτόκου, Θεοτόκε Παρθένε Μπερεκέτη, κ.ά.) και συγχρόνως ψηφιακούς (CD) (Δωδεκαημέρου, Μ. Εβδομάδας, Παρακλητικού Κανόνα, Παναγίας Σουμελιώτισσας, Εσπερινού και Θ. Λειτουργίας Μεταμορφώσεως, Νεκρωσίμου Ακολουθίας, Oρατόριο Αποκάλυψης Ιωάννου, κ.ά.). Εδικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ερμηνείες του σε Καλοφωνικούς Ειρμούς του Πέτρου Μπερεκέτη και Δανιήλ πρωτοψάλτου (στη σειρά "Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής", Σώμα Δεύτερο, CD 10o).